De Atlantische oceaan: veel meer dan een plas water

Waterland, Suriname, 14 februari 2020

Het is een rustige, maanloze nacht en de sterren schitteren aan de hemel. De gitzwarte zee is bijna niet te onderscheiden van de lucht, want ook het water is bezaaid met lichtgevende puntjes. De luminescerende algen verlichten vooral ons kielzog, waardoor het lijkt alsof we niet op zee, maar over de Melkweg naar het westen varen. En dan: BENG! Iedereen is op slag wakker en terwijl we ons naar de kuip haasten, ontdekt Liselot, die wacht heeft, de oorzaak van het kabaal: de genua, inclusief rolsysteem en voorstag, zwabberen los over het voordek.

Een week eerder, op de Kaapverdische eilanden, waren we druk bezig geweest om de boot grondig na te lopen om dit soort problemen tijdens de grote oversteek te voorkomen. We hadden besloten alles binnen een week gedaan te krijgen, omdat Liselot en ik eind februari weer terug moesten zijn voor onze studies. Dat is niet heel lang om schoon schip te maken, bunkeren, te klussen én nog wat van de eilanden te zien. Toch voelden we ons er na die week al thuis, want de mensen deden ons denken aan onze Kaapverdische buren in Rotterdam, die misschien wel de aardigste mensen ter wereld zijn.

Op aanraden van Rienk, een andere Nederlandse zeiler die met zijn boot in de marina van Mindelo afgemeerd ligt, bezoeken we het naburige eiland Santo Antão. De oversteek daarnaartoe is op de Oost-Vlieland, een roestige veerboot die onze ouders in hun jeugd meerdere malen naar een heel ander eiland moet hebben gevaren. Bij aankomst lijkt het vooral een slaperige en stoffige plek, maar na er met een autootje twee dagen rond te hebben gereden moeten we die mening bijstellen: wat een ongelooflijk mooi eiland. De soms bijna verticale rotswanden zijn bezaaid met terrassen waar mensen gewassen verbouwen en de noordkant van het eiland is prachtig groen. De enige asfaltweg is ongeveer 2km lang, de rest van de wegen zijn keurig geplaveid met vierkante basaltblokjes. Langs de weg kopen we voor een paar Escudo een zak appeltjes van een mevrouw, terwijl haar kleinkinderen heel verlegen maar duidelijk trots hun zelfgemaakte speelgoedauto’s laten zien.

Hoe anders gaat het inkopen doen op de markt in Mindelo! Een marktkoopvrouw maakt onze komst luid kenbaar aan haar collega’s, waarna iedereen de prijzen idioot omhoog gooit voor het karige verswaar. We zijn alle vier geen gehaaide handelaren en vinden afdingen ook niet heel leuk. Toch weten we uiteindelijk (voor een hoop geld, de Albert Heijn is goedkoper) een mooie voorraad vers in te slaan.

Wat gaat er allemaal mee als je voor drie weken boodschappen doet maar niet de hele tijd blikvoer wil eten? Knollen zoals (zoete) aardappel en cassave doen het goed, maar ook uien, kool en harde groentes zoals wortelen en pompoen zijn heel lang houdbaar. Voor de eerste paar dagen gaan er peren, een paar gigantische avocado´s, sla, komkommers en tomaten mee en een tros groene bananen krijgt een plaatsje in een custom-made hangmatje onder de bimini. De absolute winnaar was toch wel de courgette, die we bijna drie weken later ongeschonden aantreffen in onze koelkast.

Volgetankt met water, diesel en een koelkast die tot de nok gevuld is, gooien we de trossen los en worden hartelijk uitgezwaaid door Rienk en onze buren, die 5 minuten eerder aankwamen van hun oversteek vanaf de Canarische eilanden. Deze generale repetitie hadden wij gelukkig al achter de rug, nu zouden we voor het echie gaan! We zeilen met een flinke bocht om het zuidelijke puntje van Santo Antão heen om de luwte te vermijden en beginnen daar aan onze ‘grootcirkelnavigatie’. Moeilijke term voor een simpel begrip; het houdt in dat je de kortste route volgt die men kan afleggen tussen twee punten op de aardbol. Op de meeste zeekaarten lijkt deze route door de manier waarop kaarten geprojecteerd worden helemaal niet de kortste. Eerder op een grote omweg, oftewel een grootcirkel. Terwijl de gastvrije eilanden vervagen aan de kim, ziet Eric in de verte de fontein van een walvis.

Bij ons zit degene die wachtloopt altijd buiten, waardoor er voortdurend een paar ogen op het water gericht is. Waarschijnlijk is dat de reden dat we bijna dagelijks walvissen of dolfijnen spotten. De meest frequente bezoeker is een kleine dolfijnensoort, die speels op onze boeggolf meezwemt en soms volledige pirouettes maakt boven water. Maar we zien ook andere soorten. Op een middag zwemt een groep snaveldolfijnen zo lang met ons mee dat we de kans krijgen onze onderwatercamera op een pikhaak te tapen en er opnames van te maken. Best bijzonder om deze dieren te zien, want ze komen niet veel in kustwateren voor. Ze jagen in diep water, voorbij het continentaal plat, op zoek naar vis en inktvis.

Een andere keer worden we omringd door een groep van maar liefst honderd grienden. Het duurt misschien wel een kwartier voordat de groep ons heeft ingehaald. Dit is de grootste dolfijnensoort: de mannetjes kunnen zeven meter lang worden! Later, na wat zoekwerk op internet, kom ik erachter dat zo’n grote groep een tijdelijke verzameling is van verschillende scholen, die bij elkaar komen om te paren. Tijdens het reven voor de nacht spot Liselot een kleine walvis, waarschijnlijk een dwergvinvis. Karin doet de meest spectaculaire waarneming. We liggen allemaal te dutten, maar aan haar stem horen we dat er iets bijzonders is en we staan binnen enkele seconden allemaal aan dek. Met een soort grimmige vastberadenheid, als een doodseskader op missie, doorkruisen ze de zee. In tegenstelling tot de andere dolfijnen, trekken ze zich niks aan van onze boot. Met hun gigantische zwarte rugvinnen en witte flanken weten we het zeker: orka’s! Sommige orka’s eten uitsluitend vis, anderen jagen op alles; van dolfijnen, walvissen en zeehonden tot haaien. Het uiterlijk van deze twee groepen verschilt ook een beetje en ze spreken een andere ‘taal’ tijdens het jagen en socializen. Ik ben geen expert, maar een groepje dolfijnen dat met de orka’s opzwemt doet me vermoeden dat het om de pescotarische variant moet gaan: visetende orka’s.

Het oceaanwater waarin deze indrukwekkende dieren leven bruist en kolkt van het leven. Vliegende vissen vliegen ons dagelijks om de oren, op de vlucht voor hun bloeddorstige vijanden. Het zijn blauwzilvere, feeërieke wezentjes met doorzichtige vleugels en grote, onschuldige ogen. ’s Nachts zien ze onze boot niet, waardoor ze geregeld de kuip invliegen. Die bloeddorstige vijanden spotten we trouwens ook; tijdens een van de laatste dagen van de oversteek zwemt er een tonijn urenlang met ons mee (zie filmpje), en een gigantische blauwe marlijn en een mahi-mahi komen diezelfde dag ook even langszij om te kijken of er nog wat te halen valt. Verschillende zeevogels vliegen voortdurend met ons op en ’s nacht licht niet alleen het plankton op, maar ook een soort bollen, soms wel zo groot als een voetbal. We weten niet of het licht afkomstig is van kwallen of van het drijvende wier dat we overdag zoveel zien.

Het grootste deel van de tijd vormt ons kleine bootje voor ons het middelpunt van de beschaving in het onmetelijke blauw. Totdat je ineens koers moet wijzigen omdat de officieren op een voorbij stormende tanker, op weg naar Liberia, lak hebben aan de regels (zeilboten hebben voorrang op open zee). Maar we maken ook een hartverwarmende ontmoeting mee met een zeilboot op weg naar Barbados. Via de marifoon babbelt Eric met delivery-skipper Nicholas, die ons met zware stem en een licht Russisch accent vraagt hoe het vissen bij ons gaat, bij hen is het nog niet gelukt. Ongeveer tien minuten later roept hij ons weer op om ons te bedanken voor het geluk wat de ontmoeting hen blijkbaar heeft gebracht: ze vangen een barracuda-achtige vis.

Het vissen gaat ons inderdaad makkelijk af, de tweede dag hebben we een kleine mahi-mahi te pakken. Al snel volgt een blauwvintonijn van misschien wel vijftien kilo. Zijn torpedovormige lichaam, één bonk spier, glimt als vloeibaar kwik en is in miljoenen jaren geëvolueerd tot de efficiëntste moordmachine van de zee. Deze keer is hij zelf de pineut. Hem een kopje kleiner maken voelt dubbel, maar we zijn ervan overtuigd dat dit de manier is: met respect voor het leven dat je neemt en op kleine schaal gebruik maken van wat de natuur te bieden heeft. Dat is ook de reden dat we normaal gesproken bijna geen vlees of vis eten. We maken dankbaar gebruik van de goedkope rum uit Kaapverdië om de vis te verdoven. Door de alcohol in de kieuwen te gieten ligt hij stil. De vier filets die we uiteindelijk van de vis af snijden wegen samen misschien wel acht kilo. Liggend op de snijplank, zijn er in de biefstukachtige lappen vlees af en toe nog stuiptrekkingen te zien! Een week lang eten we sushi, steaks, visscury, tuna melts, tuna carbonara en vissoep.

Het leven op zee draait niet alleen om eten, de boot heeft ook geregeld aandacht nodig en er gaat ook weleens wat kapot. Terwijl we de tonijn fileren, breekt bijvoorbeeld de spinnakerboom zonder aankondiging als een luciferhoutje in tweeën. Het gaat om een uitschuifbare boom, waarvan het uitschuifbare deel is geknapt. We hebben gelukkig een ijzerzaagje aan boord en weten de boom weer functioneel te krijgen door hem in te korten.  Gelukkig maar, want twee weken pal voor de wind zeilen zonder spinnakerboom om het voorzeil uit te bomen is een drama! Later, tijdens een behoedzame gijp, vliegt een blok van de grootschoot doormidden.

En dan, op een nacht midden op de Atlantische oceaan staan we te kijken naar onze boot, die zonder voorstag ronddobbert. Het is een spannend moment, want de voorstag is een essentieel onderdeel dat de mast omhoog houdt. Gelukkig varen we voor de wind in een rustige zee, waardoor de achterstagen de mast grotendeels ondersteunen, en is onze Catherine voor vertrek met een kotterstag uitgerust. We brengen een val naar voren als extra ondersteuning en ruimen het zeil op en binden de bungelende voorstag vast. Het blijkt dat de putting, een dik stuk rvs-plaat, waaraan de voorstag vastzit is afgescheurd. De volgende ochtend gaan we aan de slag. We ontmantelen het rolreefsysteem om bij de stagspanner te kunnen. Nadat we de stag langer hebben gemaakt, weten we hem weer aan de putting te bevestigen met een heavy-duty karabijnhaak.

Geschrokken, maar ook trots op onszelf dat we zo daadkrachtig te werk zijn gegaan, varen we verder zonder genua om de provisorische reparatie zo veel mogelijk te ontzien. We verzinnen klinkende Engelse taakomschrijvingen om onze kwaliteiten te illustreren. Kapitein Eric wordt CEO and director dynamic management vanwege zijn adequate optreden in onvoorziene situaties, Karin wordt co-founder, head of cinematography and social media, Liselot wordt lead navigator and medical officer en ik head fisheries and culinary operations. We zijn een goed team.

Na vijftien dagen verandert de kleur van de zee langzaam van diepblauw naar grijsgroen en tot slot naar bruin. We varen het continentaal plat op waar de machtige Zuid-Amerikaanse rivieren hun sediment lozen. Terwijl de ondergaande zon de wolken dieprood kleurt, spotten we een paar stukjes groen. Land! Even later varen we het beschutte ankerbaaitje van Ile de Royale binnen, een eilandje voor de kust van Frans Guyana. Voor het eerst sinds lange tijd is de boot geen schommelschip maar ligt ze volkomen stil. Ongekende luxe! De palmbomen ritselen in de wind en de volle maan komt tevoorschijn als we onszelf een glaasje bubbels inschenken om onze aankomst te vieren.

 

Joris

 

Klik op onderstaande foto’s voor een korte slideshow.